Ngày nay, dù cuộc sống có thay đổi như thế nào đi nữa, tín ngưỡng thờ Mẫu vẫn luôn là một phần không thể thiếu trong văn hóa tôn giáo của người Việt. Trong tín ngưỡng này, nghi thức trình đồng và mở phủ được coi là những nghi thức tối cao, thể hiện sự kết nối đặc biệt giữa người và thánh mẫu đình thần Tam, Tứ phủ. Chúng thể hiện lòng đồng cảm và sự tôn trọng đối với thế giới tâm linh, đồng thời mang ý nghĩa cầu nguyện cho sự thịnh vượng và an lành của quốc gia và dân tộc.
Đây là một nghi thức trọng đại trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, nhằm tôn vinh thánh mẫu và thiêng liêng của những ngôi đình Tam, Tứ phủ. Nguyện cắt tóc làm dâu, nối đời làm con với nhà thánh để từ đó nguyện cầu cho cuộc sống thịnh vượng và đạo đức tốt đẹp của cả quốc gia.
Vào ngày 1/12/2016, “Tín ngưỡng thờ Mẫu” đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Điều này chứng tỏ sự quý giá và độc đáo của tín ngưỡng này và giúp nâng cao sự tự hào của người Việt với văn hóa tâm linh của mình.
Theo thanh đồng Hoàng Tiến Hưng, việc bảo tồn và phát huy các nghi thức cổ truyền trong tín ngưỡng thờ Mẫu là vô cùng quan trọng. Đặc biệt, trong nghi lễ thờ cúng tam phủ, nghi thức hành đàn và mở phủ đóng vai trò quan trọng nhất, thể hiện sự tôn vinh và kết nối với thánh mẫu đình thần trong từng ngôi phủ.
Mỗi phủ đều có một mẫu và một vua cai trị, và đức thần chủ (mẫu Liễu Hạnh) chỉ xuất hiện trong vai trò đồng nhân ở hai phủ: Thiên phủ và Địa phủ. Thánh mẫu chỉ hiện diện trong từng đồng nhân, và mỗi phủ có một quan lớn đặc trưng để điều khiển các nghi lễ trong hành đàn.
Trong nghi lễ mở phủ, có bốn hành đàn mở phủ quan trọng không thể thiếu: Thiên phủ, Thoải phủ, Địa phủ và Nhạc phủ. Mỗi hành đàn này đều có vai trò và ý nghĩa riêng trong nghi lễ khai hồ mở phủ. Trong đó, việc sử dụng trứng là một phần không thể thiếu trong các nghi thức này. Nếu là nam, sẽ sử dụng 7 quả trứng; còn nữ thì sẽ sử dụng 9 quả trứng.
Hành đàn còn bao gồm các vật phẩm như trầu cau, gạo, gương lược, sách bút, dao kéo, nước hoa, xà phòng, khăn mặt, mâm son, tráp triện, choé, nước sông và khăn phủ. Trong quá trình hành đàn, quan lớn sẽ sử dụng quạt gương lược để bắt đầu các nghi thức, như bài sai, khám đàn, khám phủ và khai quang cho đồng nhân. Sau đó, quan lớn sẽ buộc khăn phủ vào tay và sử dụng trứng để bóc. Các quan lớn cũng sẽ cung cấp lương thực và chậu đồng thau cho đồng nhân.
Trong nghi lễ mở phủ, thường có sự tham gia của nhiều ông đồng và bà đồng, người đảm nhận từ 6 đến 7 vai trò khác nhau, đặc biệt là 5 quan lớn: Quan lớn đệ Nhất, Nhị, Tam, Tứ và quan lớn đệ Ngũ. Bốn quan lớn từ đệ Nhất đến đệ Tứ sẽ mở một phủ và quan lớn đệ Ngũ (quan lớn Tuần Tranh) sẽ tiễn đàn.
Cung văn cũng là một phần quan trọng trong lễ hầu đồng. Những người chơi nhạc và hát sẽ trình diễn trong mỗi giá đồng khi thánh mẫu xuất hiện. Các nhạc cụ bao gồm đàn, trống, sáo, phách… và được sử dụng để dẫn hát trong mỗi giá hầu. Âm nhạc và ca hát phải phù hợp với thời điểm thánh mẫu xuất hiện và thăng cấp.
Trong lễ hầu đồng, cũng không thể thiếu những nghi thức khác như khai hoả chú tiễn, nghi thức tẩy trần và rửa khẩu trước khi vào hầu mẫu. Tất cả những nghi thức này được thực hiện với tôn trọng và lòng thành kính đối với Phật Trời và thánh mẫu.
Sau khi hoàn thành các nghi thức mở phủ, đồng tân sẽ được nhận lĩnh đủ các vật phẩm như khăn, trứng, ngân lượng và tài lộc tại từng phủ. Sau đó, đồng tân sẽ theo thầy để tu tập và tuân thủ đúng phép, giữ được lề lối của nhà thánh và sống một cuộc sống đạo đức tốt đẹp.
Sau giai đoạn thử lính kéo dài 3 năm và thử đồng kéo dài 9 năm, đồng tân sẽ tham gia vào nghi thức đại đàn, lễ tạ ơn phật thánh và tạ thầy, và nhận cấp sắc thành đồng. Từ đó, những thanh đồng này có thể tham gia vào hành đạo, khai hồ, mở phủ và nhận đệ tử.
Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, có nhiều trường hợp cô đồng và cậu đồng không tuân thủ quy định về thời gian thử lính và thử đồng, mà đã khai hồ và mở phủ cho đồng nhân mà không có nghi lễ cấp sắc thành đồng. Điều này được xem là không tôn trọng thánh mẫu và không giữ được lối lãnh đạo đúng đắn. Trên mọi thời đại, việc tôn trọng và kính trọng thánh mẫu và thầy giáo luôn được đặt lên hàng đầu. Điều này thể hiện sự đẹp đẽ của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ, tôn vinh giá trị của đạo đức, tín ngưỡng và lòng tín nhiệm.
Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt đã được hình thành và phát triển qua nhiều thời kỳ lịch sử, và sức sống của tín ngưỡng này vẫn tồn tại và phát triển qua thời gian. Nhờ những người truyền nhân và trưởng bối giữ hồn, giữ cốt, tín ngưỡng thờ Mẫu đã trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa tâm linh của người Việt.
Hãy tôn trọng và giữ gìn những giá trị tâm linh này, để chúng luôn sống mãi trong trái tim và tinh thần của chúng ta.
