Hướng Dẫn Cúng Đầy Cữ, Đầy Tháng, Đầy Năm Cho Trẻ

Nghi lễ cúng Đầy Cữ, Đầy Tháng, Đầy Năm cho trẻ mới sinh.

I. Nghi lễ cúng Đầy Cữ (Cúng Mụ)

Thường thì 7 ngày sau khi sinh (với bé trai) hay 9 ngày (với bé gái) thì người ta làm lễ cúng đầy cữ để tạ ơn bà Mụ và xin bà phù hộ và tập dạy cho cháu biết cười, lật, bò, đứng, đi, ăn, nói,… Được 1 tháng thì có lễ đầy tháng, cũng là để tạ ơn bà Mụ, xin phép bà Mụ đặt tên cho đứa trẻ. Khi trẻ đầy 1 năm thì làm lễ đầy tuổi, còn gọi là thôi nôi.

1. Lễ vật:

Xôi gấc: 7 nắm nếu là bé trai, 9 nắm nếu là bé gái.
Cua bể: 7 con nếu là bé trai, 9 con nếu là bé gái (có thể thay cua bể bằng cua thường).
Trứng gà nhuộm đỏ luộc: 7 quả nếu là bé trai, 9 quả nếu là bé gái.
Hoa tươi, hoa quả.
Tiền vàng mã, trầu cau, nếu tùy tâm.

Tất cả được bày trên mâm kê cao cúng Mụ.

2. Bài khấn cúng lễ đầy cữ:

Nam mô A Di Đà Phật!

Con kính lạy Đệ nhất Thiên Tỷ Đại Tiên chúa, Đệ nhị Thiên Đế Đại Tiên Chúa, Đệ tam Tiên Mụ Đại Tiên chúa, Thập nhị Bộ Tiên Nương, Tam thập Lục Cung chư vị Tiên Nương.

Hôm nay là ngày …………….. tháng …………. năm ……………….

Vợ chồng con là: ………………………………

Nay nhân ngày đầy cữ thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng bày lên trước án, trước bản tọa chư vị Tôn Thần kính cẩn tâu trình: Nhờ ơn Thập phương Chư Phật, chư vị Thánh Hiền, Chư vị Tiền Bà, các đấng Thần Linh, Thổ Công Địa Mạch, Thổ Địa Chính Thần, Tiên Tổ nội ngoại cho con sinh ra cháu ………………… sinh ngày …………… tháng …………. năm …………….. được mẹ tròn con vuông.

Cúi xin Chư vị Tiên Bà, chư vị Tôn Thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngon, ngủ kỹ, hay ăn chóng lớn, vô bệnh, vô tật, vô tai, vô ương, vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được hưởng vinh hoa phú quý.

Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu trừ, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo. Con xin thành tâm đỉnh lễ.

Cẩn cáo.

II. Nghi thức lễ đầy tháng (Đám đầy tháng):

Trẻ sinh đúng tháng phải làm lễ cúng Mụ hay còn gọi là đám đầy tháng.

Việc tổ chức lễ đầy tháng trước là tạ ơn Mụ bà không chỉ nặn ra đứa trẻ, mà còn phù trợ cho “mẹ tròn con vuông”, sau là để trình với nội ngoại, họ hàng, lối xóm về đứa cháu sau một tháng chào đời, nhưng ít ai nhìn thấy (cả mẹ và con), đây như là chứng nhận của xã hội về sự tồn tại của một con người, để được nâng niu, chúc tụng, để cộng đồng có trách nhiệm giúp đỡ, cưu mang, che chở,….

Trong ngày đầy tháng, ngoài việc chuẩn bị món ăn, thức uống dùng để chiêu đãi khách, gia chủ còn chuẩn bị mâm lễ vật cúng kính 12 Mụ bà gồm 12 bát chè, 3 tô chè, 3 đĩa xôi và một mâm cúng kính 3 Đức ông gồm con vịt chéo cánh được luộc chín, 3 bát cháo và một tô cháo,…

12 bát chè cúng 12 Mụ bà gồm:

Mụ bà Trần Tứ Nương, coi việc sinh đẻ (chú sinh).
Mụ bà Vạn Tứ Nương, coi việc thai nghén (chuyển sinh).
Mụ bà Lâm Cửu Nương, coi việc thụ thai (thủ thai).
Mụ bà Lưu Thất Nương, coi việc nặn hình hài nam, nữ cho đứa bé.
Mụ bà Lâm Nhất Nương, coi việc chăm sóc bào thai (an thai).
Mụ bà Lý Đại Nương, coi việc chuyển dạ (chuyển sinh).
Mụ bà Hứa Đại Nương, coi việc khai hoa nở nhụy (hộ sản).
Mụ bà Cao Tứ Nương, coi việc ở cữ (dưỡng sinh).
Mụ bà Tăng Ngũ Nương, coi việc chăm sóc trẻ sơ sinh (bảo tống).
Mụ bà Mã Ngũ Nương, coi việc bế ẵm con trẻ (tống tử).
Mụ bà Trúc Ngũ Nương, coi việc giữ trẻ (bảo tử).
Mụ bà Nguyễn Tam Nương, coi việc chứng kiến và giám sát việc sinh đẻ.

3 Đức ông bao gồm: Thánh Sư, Tổ Sư và Tiên Sư có chức năng truyền dạy nghề nghiệp (không phải 13 đức thầy).

Sau khi bày lễ vật, một trưởng tộc hoặc người biết thực hành nghi lễ, thắp ba nén hương khấn nguyện:

“Hôm nay, ngày (mùng)………. tháng …………. (âm lịch), ngày cháu nội (hay cháu ngoại….) họ, tên là: …………………. tròn 1 tháng tuổi, gia đình chúng tôi bày mâm lễ vật này, cung thỉnh thập nhị mụ bà và tam đức ông trước về chứng minh nhận lễ, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên……………..) mạnh tay, mạnh chân, mau lớn, hiền, ngoan, phù trợ cho gia đình an vui, hạnh phúc”.

Sau nghi thức cúng kính là nghi thức khai hoa còn gọi là “bắt miếng”. Đứa bé được đặt ngay trên bàn giữa, chủ lễ rót trà thắp hương xin phép bắt miếng.

Xong, bế đứa trẻ một tay, tay kia cầm một nhánh hoa điệp (có thể hoa khác) vừa quơ qua, quơ lại trên miệng cháu bé vừa dạy những lời tốt đẹp như sau:

Mở miệng ra cho có bông, có hoa,
Mở miệng ra cho kẻ thương, người nhớ,
Mở miệng ra cho có bạc, có tiền,
Mở miệng ra cho xóm giềng quý mến,…

Tiếp sau là lời chúc mừng và tặng quà hoặc tiền lì xì của khách mời, của dòng họ bà con cho cháu bé và gia đình nhân ngày cháu tròn một tháng tuổi.

III. Nghi thức lễ đầy năm (Cúng đầy năm):

1. Ý nghĩa:

Ông bà ta xưa quan niệm rằng: Đứa trẻ được sinh ra là do các vị Đại Tiên (Bà chúa Đầu thai), Tiên Mụ mà trực tiếp là 12 bộ Tiên Nương (12 bà Mụ) nặn ra ban cho.

Vì vậy, khi đứa trẻ đầy cữ (đứa trẻ chào đời được 3 ngày), đầy tháng (đứa trẻ chào đời được một tháng), đầy năm; bố mẹ, ông bà đứa trẻ phải bày tiệc cúng Mụ để tạ ơn các bà Mụ và cầu xin các Mụ ban cho đứa trẻ mọi điều may mắn tốt lành.

2. Sắm lễ:

Lễ thôi nôi, ngoài lễ vật chè, xôi, vịt luộc cúng Mụ bà, Đức ông như trong lễ đầy tháng, còn có lợn quay cúng đất đai Thiên địa, Thổ công, Thổ chủ. Mâm cúng được bày ngoài sân, đầu hướng ra ngoài, đi kèm với lợn quay còn có 5 bát cháo, 1 tô cháo, 1 đĩa lòng lợn, rau sống, hương, đèn, rượu, trà, hoa quả, trên lưng lợn quay gắn một con dao sắc.

Trong nhà, bày 3 mâm cúng gồm mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng cửu huyền thất tổ và mâm cúng ông bà quá vãng (bao nhiêu bàn thờ, bấy nhiêu mâm cúng).

Lễ vật là những thức ăn chín phù hợp với tập quán mỗi địa phương. Kế bên (trên bộ ván hoặc bộ vạt) bày 12 bát chè, xôi; con vịt luộc chín với 3 bát cháo và 1 tô cháo cúng 12 Mụ bà và 3 Đức ông.

Nghi thức cúng đất đai Thiên địa, Thổ công, Thổ chủ lời khấn như sau:

“Hôm nay, ngày (mùng)……….. tháng …………. (âm lịch), gia đình cháu (nêu họ tên) ………………… bày làm mâm lễ vật, trước cung thỉnh đất đai Thiên địa, Thổ công, Thổ chủ trước về chứng minh nhận lễ mừng cho cháu (tên…………) tròn một năm tuổi, sau tiếp tục phù trợ cho cháu (tên…………..) khỏe mạnh, chóng lớn, ngoan hiền, phù trợ cho gia đình luôn ấm no, hạnh phúc,………..”

Lời khấn mâm cúng Thành hoàng bổn cảnh; mâm cúng Cửu huyền thất tổ và mâm cúng ông bà quá vãng nội dung cơ bản giống như lời khấn nghi cúng đất đai, Thiên địa, Thổ công, Thổ chủ, chỉ thay đổi đối tượng được thỉnh mời.

Tiếp đó, lễ cúng đầy năm phải được làm cẩn thận chu đáo, với các lễ vật bao gồm:

12 đôi hài xanh giống hệt nhau và một đôi hài cũng màu xanh nhưng to hơn.
12 nén vàng xanh giống nhau và một nén vàng xanh to hơn.
12 bộ váy áo đẹp màu xanh giống hệt nhau và một bộ váy áo xanh cắt giống 12 bộ kia nhưng to hơn.
12 miếng trầu cánh phượng giống hệt nhau và một miếng trầu têm cánh phượng to hơn.
12 bộ đồ chơi: bát, đũa, thìa, chén cốc, con giống, xe cộ, nón, mũ,…. giống hệt nhau và một bộ giống như vậy nhưng to hơn (những đồ lễ này có thể bằng nhựa, bằng sành sứ).
12 con cua, 12 con ốc, 12 con tôm to nhỏ bằng nhau để sống (có thể đồ chín) là lễ vật dâng cúng 12 bà Mụ. Và mỗi loại một con to hơn hoặc nhiều con (ít nhất ba con) cũng để sống là lễ vật dâng cúng bà Mụ Chúa (Các con này để vào bát to bày cúng, sau khi cúng xong thì đem cua, ốc thả ra ao, hồ; tôm có thể thụ lộc).
Phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả chia đều thành 12 phần giống nhau và một phần có đủ phẩm oản, bánh kẹo, hoa quả nhưng lớn hơn (hoặc nhiều hơn).
Lễ mặn: xôi, gà, cơm, canh, các món lễ mặn, rượu,…
Bát hương, lọ hoa tươi nhiều màu, tiền vàng, cốc nước thanh tịnh (bày ở mâm trên cùng lễ mặn).

3. Bày lễ:

Bày lễ cúng đầy năm mang tính chất thành kính, văn hóa và nghệ thuật, bàn lễ cúng Mụ thường được bày (trình bày) một cách hài hòa, cân đối.

Tất cả lễ vật dâng bà Mụ chúa để ở chính giữa phía trên của hương án. Lễ vật dâng 12 bà Mụ chia thành 12 phần giống nhau. Mâm lễ mặn cùng hương, hoa nước để trên cùng. Mâm tôm, cua, ốc để phía dưới.

Sau khi bày lễ xong, bố hoặc mẹ cháu bé thắp 3 nén hương, rồi bế cháu bé ra trước án khấn:

4. Văn khấn Cúng Đầy Năm.

Nam mô A Di Đà Phật!

Con kính lạy Đệ nhất Thiên tỷ đại tiên chúa.

Con kính lạy Đệ nhị Thiên đế đại tiên chúa.

Con kính lạy Đệ tam Tiên Mụ đại tiên chúa.

Con kính lạy Thập nhị bộ Tiên nương.

Con kính lạy Tam thập lục cung chư vị Tiên Nương.

Hôm nay là ngày ………… tháng ………… năm ………………

Vợ chồng con là: ………………….. sinh được con (trai, gái) đặt tên là: ……………………………………

Chúng con ngụ tại: ………………………………………

Nay nhân ngày đầy năm, chúng con thành tâm sửa biện hương hoa lễ vật và các thứ cúng dâng, bày lên trước án, trước bàn tọa chư vị Tôn thần kính cẩn tâu trình:

Nhờ ơn thập phương Chư Phật, chư vị Thánh hiền, chư vị Tiên Bà, các đấng Thần linh, Thổ Công địa mạch, Thổ địa chính thần, Tiên tổ nội ngoại, cho con sinh ra cháu tên là: ………………………….

Sinh ngày …………. tháng …………… năm ……………. được mẹ tròn con vuông.

Cúi xin chư vị tiên Bà, chư vị Tôn thần giáng lâm trước án, chứng giám lòng thành, thụ hưởng lễ vật, phù hộ độ trì, vuốt ve che chở cho cháu được ăn ngoan, vô tai, vô ương, vô hạn, vô ách, phù hộ cho cháu bé được tươi đẹp, thông minh, sáng láng, thân mệnh bình yên, cường tráng, kiếp kiếp được hưởng vinh hoa phú quý.

Gia đình con được phúc thọ an khang, nhân lành nảy nở, nghiệp dữ tiêu tan, bốn mùa không hạn ách nghĩ lo.

Xin thành tâm đỉnh lễ, cúi xin được chứng giám lòng thành.

Nam mô A Di Đà Phật!

5. Sau khi khấn lễ xong.

Khi đã khấn xong thì bố hoặc mẹ chắp tay bé lại vái trước án 3 vái sau 3 tuần hương thì lễ tạ. Sau đó, gia đình mang vàng mã, váy áo đi hóa, vảy rượu lúc đang hóa; đem tôn, cua, ốc đi phóng sinh tại các ao, hồ, sông đểu cầu phúc; các đồ chơi bằng nhựa, sành sứ thì giữ cho cháu bé để lấy phúc.

Kết thúc ba tuần rượu và một tuần trà là thực hiện nghi thức “thử tài” cháu bé bằng cách bày các vật dụng phù hợp trên bộ ván hoặc trên bộ ván phù hợp với tính cách của nam, hoặc nữ. Sau đó, đặt cháu bé ngồi trước các vật dụng để cháu tự chọn lựa các vật dụng như: Gương, lược, bút, tập sách, nắm xôi, tiền, kéo,…. Vật nào được cháu chọn trước (cầm trước) dân gian tin tưởng đó là sự chọn lựa của cháu về nghề nghiệp tương lai cho mình.

Cuối cùng cả gia đình và bạn bè cùng thụ lộc chúc cho bé mọi điều tốt lành.

Lễ đầy năm